Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen bir nörolojik gelişim bozukluğudur. DEHB'nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi rol oynar.

DEHB'nin belirtileri üç ana kategoride incelenir:

1. Dikkat Eksikliği:

- Dikkatin Çabuk Dağılması: DEHB'li bireyler, dikkatlerini bir görevde sürdürmede zorluk yaşarlar. Çevresel uyarıcılara kolayca odaklanamazlar ve dikkatlerini sürdürmekte zorlanırlar. Örneğin, sınıfta öğretmenin konuşması yerine dışarıdaki bir ses ya da hareket onların dikkatini dağıtabilir.

- Görev Tamamlama Güçlüğü: DEHB'li bireyler, işleri sonlandırmakta güçlük çekerler. Başladıkları görevleri tamamlamakta zorlanırlar ve sık sık başlamadan önce birçok görev arasında geçiş yaparlar.

- Detaylara Dikkat Etmeme: DEHB, detayları gözden kaçırma eğilimindedir. Bu, özellikle okul çalışmaları veya iş projeleri gibi görevlerde detaylı bilgi gerektiren durumlarda belirgindir.

- Unutkanlık: DEHB'li bireyler, sık sık önemli bilgileri veya eşyaları unuturlar. Günlük yaşamda rutin görevleri hatırlamakta zorlanabilirler ve sık sık karşılaştıkları görevleri unuturlar.

2. Hiperaktivite:

- Yerinde Duramama: DEHB'li bireyler, sürekli olarak hareket halinde olma ihtiyacı hissederler. Sınıfta, toplantılarda veya diğer sakin ortamlarda oturmayı veya durmayı zor bulurlar.

- Aşırı Konuşma: Hiperaktivite, aşırı konuşma eğilimi ile de ilişkilidir. DEHB'li bireyler, düşünmeden konuşabilir ve bazen diğerlerini sürekli olarak keserler.

- Sakin Olamama: Huzursuzluk ve rahatsızlık hissi, DEHB'li bireylerin sakin olmasını zorlaştırabilir. Durmak veya rahatlamak onlar için zorlayıcı olabilir.

- Sürekli Hareket Etme İhtiyacı: Hiperaktivite belirtileri arasında sürekli hareket etme ihtiyacı da vardır. Oturdukları yerde kıpırdanabilirler, ayaklarını sallayabilirler veya diğer insanlarla temas halinde olabilirler.

3. Dürtüsel Davranışlar:

- Düşünmeden Hareket Etme: DEHB'li bireyler, düşünmeden hareket etme eğilimindedirler. Karar vermeden veya sonuçları düşünmeden önce eylemlerine devam edebilirler.

- Beklememe: İşlerin sırasını beklemekte zorlanırlar. Örneğin, sıraya girmeden önce veya bir cevap beklerken sabırsızlık gösterebilirler.

- Düşünmeden Konuşma: DEHB'li bireyler, düşünmeden konuşma eğilimindedirler ve bazen düşüncesizce sözler sarf edebilirler.

- Karar Verme Zorluğu: Dürtüsel davranışlar, karar verme sürecini etkileyebilir. DEHB'li bireyler, ani kararlar alabilir ve sonuçlarını düşünmeden önce hareket edebilirler.

DEHB, çocukların akademik başarısını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Sınıfta dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite, öğrenme sürecini bozabilir ve öğrencinin akademik performansını düşürebilir. Ayrıca, dürtüsel davranışlar, çocuğun arkadaşlarıyla ilişkilerini zorlaştırabilir ve sosyal dışlanmaya yol açabilir. Yetişkinlikte ise DEHB, iş performansını etkileyebilir, iş ilişkilerini zorlaştırabilir ve evlilik veya ilişkilerde sorunlara neden olabilir.

DEHB'nin tedavisi, çoklu yaklaşımların bir kombinasyonunu içerir. İlaç tedavisi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite semptomlarını kontrol etmede etkili olabilir. Bu ilaçlar genellikle dikkat dağınıklığını azaltır ve odaklanmayı artırır. Ancak ilaçlar tek başına yeterli olmayabilir ve davranış terapisi gibi diğer tedavilerle birlikte kullanılması gerekebilir. Davranış terapisi, bireye dikkat becerileri, dürtü kontrolü ve organizasyon becerileri gibi pratik stratejiler öğretir.

Ayrıca, eğitim ve destek hizmetleri de DEHB yönetiminde önemli bir rol oynar. Öğretmenler ve ebeveynler, çocuğun öğrenme ortamını desteklemek ve ona uygun öğrenme stratejileri sağlamak için işbirliği yapmalıdır. Öğrenciye uygun düzenlemeler yapılabilir ve öğrenme güçlükleriyle başa çıkmak için destek programları sağlanabilir.

Sonuç olarak, DEHB, yaşam boyu sürebilen bir durumdur ancak uygun yönetim stratejileriyle bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir. Erken tanı ve müdahale, çocukların akademik ve sosyal başarılarını artırabilir ve yetişkinlikte işlevselliklerini destekleyebilir. Bu nedenle, DEHB belirtileri gösteren bireylerin ve ailelerinin, uygun destek ve kaynaklardan yararlanmak için profesyonel yardım alması önemlidir.